Wat is Monnikenwerk?
Wat is Monnikenwerk?
In de periode van 12 juli tot en met 16 augustus 2023 vindt de zesde editie van het project Monnikenwerk plaats. In de stille ruimte van een middeleeuwse kerk werken veertien kunstenaars zes woensdagen aan hun monnikenwerk - kunst, die soms raakt aan iets dat groter is dan wij. Aan het einde van de werkdag zijn bezoekers welkom om kerk en kunst te ervaren.
Monnikenwerk vindt plaats op de woensdagen 12, 19 & 26 juli en 2, 9 & 16 augustus. Ronde Noord Groningen loopt van Den Andel via Westernieland en Eenrum naar Saaxumhuizen. Ronde Oost Groningen is in Oosterwijtwerd, Wirdum, Loppersum, Eenum en Leermens. Ronde Noordoost Friesland doet Dokkum, Aalsum, Wetsens, Jouswier en Oostrum aan. Alle kerken zijn geopend voor publiek van 17.00 – 20.00 uur.
Drie routes
Ronde Noord Groningen
Ronde Oost Groningen
Ronde Noordoost Friesland
Ronde Noord Groningen
Ronde Groningen Noord loopt van Den Andel via Westernieland en Eenrum naar Saaxumhuizen. Alle kerken zijn geopend voor publiek van 17.00 – 20.00 uur.
Den Andel - pietsjanke fokkema
Westernieland - Pauline Kick
Eenrum - Louwe Noordhoff
Saaxumhuizen - Wilma Drooger
Ronde Oost Groningen
Ronde Oost is in Oosterwijtwerd, Wirdum, Loppersum, Eenum en Leermens. Alle kerken zijn open voor bezoek van 17.00 tot 20.00 uur. In Loppersum is een treinstation.
Oosterwijtwerd - Leen Kaldenberg
Wirdum - Marijke Meems
Paulus en Petruskerk Loppersum - Ra van der Hoek
Eenum - Rolina Nell
Leermens, Donatuskerk - Wout van Mullem
Ronde Noordoost Friesland
Ronde Noordoost Friesland doet Dokkum, Aalsum, Wetsens, Oostrum en Jouswier aan. Alle kerken zijn geopend voor publiek van 17.00 – 20.00 uur.
Dokkum, Bonifatiuskapel - Lisette Durenkamp
Aalsum - Trix de Waal
Wetsens, Sint Vituskerk - Josefien Alkema
Jouswier - Dien L. de Boer
Oostrum - Esther IJssels
Veertien Kunstenaars
pietsjanke fokkema
Den Andel – Een paar weken in de kolossale ruimte van een kerk werken, bevalt me erg goed. Vorig jaar heb ik een sterrenhemel van gekleurde bolletjes gemaakt. Nu wil ik dieper ingaan op wat de kerk me biedt. Ik wil met wit papier en lakens wegdekken wat me niet bevalt en met gekleurde werken benadrukken wat me wel bevalt. Wit en leeg maken; tegelijkertijd kleur toevoegen. En een sterrenhemel maken met witte bolletjes.
Pauline Kick
Westernieland – Op de grens tussen water en land, waar de hemel samensmelt met het water en waar de zee tweemaal per dag stilstaat…
Tussenland, waar met het stille tij(d) overleven van ieder levend wezen en organisme wordt bepaald.
Dit moment van het er zijn en verdwijnen wil ik vangen in bevroren momenten, daar waar tij(d) stilstaat.
Louwe Noordhoff
Eenrum – Als beeldhouwer is voor mij de handeling steeds belangrijker geworden en heeft het beeld zelf heeft een steeds minder vaste vorm gekregen. In mijn atelier bereid ik de handelingen voor en maak speciale gereedschappen.
Het werk zelf is een reeks haast meditatieve handelingen met materie, met als Resultaat een lichaam gebouwd uit deeltjes een spiegel voor onze eigen materiële lichamelijkheid.
Wilma Drooger
Saaxumhuizen – Laat mij maar nesten bouwen, van draad en een pluk haar, van bloempluis en een grasspriet, van een kleine tak en een donsveer om te overleven, verstoting en verlating tegen te gaan. Tegen beter weten in. Laat mij maar nesten bouwen.
Leen Kaldenberg
Oosterwijtwerd – Een groenling is een vogel vrij vliegend door natuur- cultuur- en industrieel landschap. Een groenling echter is ook een ongebakken steen. De afgebeelde groenling is afkomstig van steenfabriek Rusthoven en lokaal gewonnen.
Vrij als een vogel en bewust van deze kwetsbare landschappelijke balans samen met deze ene ongebakken steen begin ik aan monnikenwerk als gast in de Mariakerk van Oosterwijtwerd.
Marijke Meems
Wirdum – Jouw stilte, mijn stilte. Als theatermaker/performer ben ik altijd bezig met het entertainen van mijn publiek. Bij Monnikenwerk ga ik op zoek naar mijn stilte. Elke dag een podcast over verschillende soorten stilte.
Publiek wordt in de avond in stilte uitgenodigd samen de stilte te ervaren. Dichtbij elkaar of verder van elkaar vandaan. Geen entertainment. Mijn stilte en jouw stilte. Samen de stilte zijn werk laten doen.
Ra van der Hoek
Loppersum – Wat indrukwekkend is trekt graag de aandacht. Open staan voor wat kwetsbaar is, ligt niet altijd voor de hand. Reizende en dichtende monniken uit het oude Japan deinsden er niet voor terug. In de geest van deze wandelende excentriekelingen begin ik mijn pelgrimsreis.
Rolina Nell
Eenum – Los gezogen worden uit mijn eigen context, letterlijk en figuurlijk de ruimte krijgen, nieuwe gedachten ontwikkelen om een verbinding te maken met deze plek en van daaruit aan het werk te gaan. Ik laat me hierbij inspireren door de christelijke iconografie waarbij heiligen worden geïdentificeerd aan de hand van hun attributen. Enkele bezoekers wordt gevraagd om met een attribuut te poseren. Met traditionele materialen als ei-tempera of houtskool werk ik deze uit in een zinnebeeld.
Wout van Mullem
Leermens – Door stilte te omarmen, kan ik me openstellen voor rust en ruimte die de werkplek mij biedt.
Wanneer ik met mijn camera op zoek ga naar elementen in de kerk zie ik details die ik anders over het hoofd zou zien. Deze details zijn een aanzet, een oorsprong, voor verdere verkenningen en uitwerkingen.
Monnikenwerk betekent voor mij een herinnering aan ons allen om te vertragen en de schoonheid van stilte te ervaren.
Lisette Durenkamp
Dokkum – De Bonifatiuskapel spreekt mij aan. Ze is gebouwd rond een open ruimte. Binnen- en buitenwereld worden één. De monnik Titus Brandsma was medestichter van de kapel. Zijn mystieke poëzie, geschreven in gevangenschap, doet iets met mij. Deze zomer laat ik mij inspireren door zijn levensweg. Ik ga werken met zelfgemaakt papier, een wordingsproces van vernietiging en ontstaan.
Trix de Waal
Aalsum – De Sint Catharinakerk werd in de 12de eeuw in gebruik genomen. Al die generaties die sinds toen hun levens deelden, lief en leed. Bomen geplant, gerooid, geplant, hoeveel zullen dat zijn geweest?
Zonder vooraf gemaakte plannen wil ik luisteren naar wat de kerk me vertelt, de stenen, het kerkhof, de laan.
Mijn indrukken wil ik weergeven, in inkt, houtskool, aardpigmenten of andere vondsten rond de kerk.
Josefien Alkema
Wetsens – Voor Monnikenwerk dit jaar wil ik de symboliek van een tuin gebruiken; een zichtbare verbinding tussen hemel en aarde, symbool van de ziel, de binnenkant van de mens. Blijf even in deze tuin, dit toevluchtsoord. Hier is een plek van aandacht. Zie wie je bent en laat dat groeien. Luister naar de stilte. Wat je hoort is meer dan woorden. De stilte is een lofzang.
Dien L. de Boer
Jouswier – Ik neem de notities die ik altijd maak mee naar Jouswier. Daar ga ik zinnen en woorden ordenen, dat is mijn monnikenwerk. Ik luister daarbij naar wat zich aandient, zo kunnen nieuwe gedichten ontstaan. Het verblijf in de kerk en haar omgeving laat ik er een rol bij spelen. Mijn poëzie heeft uiteenlopende onderwerpen; van stadsdrukte tot weilanden met vogels; van relaties tot en met de wind in het Friese ‘waailand’.
Esther IJssels
Oostrum – Ik maak tekeningen, het liefst op zelfgemaakt papier van oude documenten, waarbij elke lijn een geconcentreerde beweging is die voortkomt uit gedachten en emoties.
Zal de stilte en de ruimte in de kerk van Oostrum mij inspireren om een stap in mijn ontwikkeling te maken? Ik laat me verrassen.
Veertien kerken
Den Andel
We zien in Den Andel de overgang van het romaans naar het laatromaans. Deze overgang vond plaats in het begin van de 13e eeuw. Sinds die tijd is het nodige aan de kerk veranderd. Bij de rechthoekige kerk hoort een gedrongen, ongelede toren met afgeknot tentdak uit dezelfde periode. Daarop staat een kleine dakruiter, nieuw geplaatst in 1989, met een luidklok uit 1653 van de hand van Jurriën Balthasar uit Leeuwarden.
Westernieland
De kerk heeft een blauwe balkenzoldering; de balken dateren uit verschillende perioden. Tegen de koorsluiting staat een 17e eeuwse kansel met het wapen van collator Schotto Tamminga van Bellingeweer. Naast de preekstoel een eveneens 17e eeuwse herenbank en een aantal zerken uit de 17e en 18e eeuw. Het dorp is na de kerstvloed van 1717 meer oostwaarts herbouwd zodat de kerk nu helemaal aan de westkant staat.
Eenrum
De kerk is grotendeels van baksteen gebouwd in de 13e eeuw en was gewijd aan Sebastianus en Fabianus. Van de oorspronkelijke ingangen rest alleen de zuidelijke. Binnen contrasteren wit gestucte meloen-gewelven met het donkerbruine meubilair. Het interieur heeft de Beeldenstorm overleefd. De 17e eeuw bracht ingrijpende verbouwingen: de grote toren uit 1652, grotere ramen die in de 20e eeuw weer vervangen zijn door laatromaanse ramen.
Saaxumhuizen
Van oorsprong is de kerk 13e eeuws. Door verschillende verbouwingen en herstelling heeft de kerk van Saaxumhuizen haar middeleeuwse karakter verloren. De kerk heeft tegenwoordig voornamelijk 19e eeuwse kenmerken. De huidige toren is in de plaats gekomen van een vrijstaande, lage stompe toren. De prachtige herenbanken zijn te danken aan collator Jonker Geurt Goosen Alberda.
Oosterwijtwerd
De Mariakerk, die dateert rond 1237, is een van de oudste romaanse kerken in Groningen. De familie Ripperda heeft haar sporen achtergelaten: een windwijzer met het familiewapen, in de koorruimte gedenkborden, en onder het koor de grafkelder van de familie. Deze parochiekerk is een tijdlang bezit geweest van kloosters te Oosterwijtwerd en Oosterwierum.
Wirdum
De kerk van Wirdum herbergt naast grafzerken uit de 13e tot 19e eeuw ook een aantal muurschilderingen. Rond de kerk zijn Romeinse resten gevonden. Ondanks de vergrote romaanse vensters in de zuid en oostwand is de romaanse bouwwijze nog duidelijk te herkennen. In de noordmuur is een ‘knielnis’ te vinden. In de nis zit een hagioscoop. Binnen vinden we enkele muurschilderingen, vermoedelijk uit 1400.
Loppersum
In 1218 is het tufstenen kerkje door brand verwoest. In de westelijke muur van de kerk is nog een gedeelte van de oude muur met hagioscoop zichtbaar. De bouw van deze kerk is omstreeks 1220 begonnen als zaalkerk, van baksteen met een houten plafond. Omstreeks 1270 werd het rechtgesloten koor afgebroken om plaats te maken voor een dwarsschip met koepelgewelven in romano-gotische stijl.
Eenum
Een van de oudste bakstenen kerken op de hoogste wierde in de Ommelanden. Romaans qua origine, deels geamputeerd in de 19e eeuw. De halfronde apsis werd door een vlakke muur vervangen. De preekstoel is uit 1654. In de 16e eeuw werden de originele vensters vervangen door grotere spitsboogvensters. De toren uit 1710 staat uit het lood door afgraving van de wierde, en wordt overeind gehouden door aan de kerk gekoppelde balken.
Leermens
Eén van de oudste kerken in het noorden van het land: zijmuren van tufsteen, het dwarsschip van kloostermoppen in combinatie met hergebruikte tufsteen, en het 13e-eeuwse bakstenen koor. Het interieur heeft een houten zoldering in schip en dwarsschip, het koor is afgedekt door een koepelgewelf met beschilderde baksteenpatronen. In het interieur zijn muurschilderingen uit de vijftiende eeuw, o.a. die van de heilige Ursula.
Dokkum – Bonifatiuskapel
De Bonifatiuskapel is een rooms-katholiek bedevaartskapel in de Friese stad Dokkum. De kapel is een ontwerp van Hendrik Willem Valk, werd gebouwd in 1934, op de fundamenten van een niet-voltooid ontwerp van Valks leermeester Wolter te Riele. De kerk is gewijd aan de heilige Bonifatius, die in het jaar 754 bij Dokkum werd vermoord.
Aalsum
Oorspronkelijk was de kerk, die stamt uit de 12e eeuw en 13e eeuw, gewijd aan Catharina van Alexandrië. De oude overwelving is vervangen door een balklaag, er zijn ramen aangebracht, de westgevel is vernieuwd. Daar staat een torentje met een houten klokkoepel en een gegoten klok uit 1499. De binnenkant is wit geverfd en heeft een orgel uit 1906. Het toegangshek stamt uit 1843.
Wetsens
De Romaanse Vituskerk is in de twaalfde eeuw gebouwd met tufsteen uit de Eiffel en in de zestiende eeuw verhoogd met baksteen. In de zuidmuur zijn in de zeventiende eeuw grote vensters ingebroken met een spitsboog. In de noordmuur zijn de oude romaanse raampjes dichtgezet met bakstenen. De resten van de zijkapel zijn behouden gebleven achter het houten baarhuisje. De toren stortte in 1842 in.
Jouswier
De kerk werd gebouwd in 1557 ter vervanging van een 13e eeuwse kerk die gewijd was aan Petrus. In 1752 verrees de zadeldaktoren en werd de westmuur en ingang vernieuwd. In de toren hangt een klok uit 1395 van Hermanus. De spitsboogvensters zijn uit 1823. In 1858 werd de kerk iets verhoogd en voorzien van een nieuwe kap. In 1978 werd de bepleistering uit 1876 verwijderd.
Oostrum
De toren is gebouwd in de 13e eeuw, de kerk in de 16e eeuw. De muurschilderingen zijn waarschijnlijk uit 1582, met afbeeldingen van kerken en een toren. Een ervan lijkt op de abdijtoren van Dokkum. In de kerk bevinden zich rouwborden van de familie Eelcama en een herenbank van de familie Mellema. De kerkklok is in 1457 vervaardigd door de klokkengieter H. Kokenbacker.