Wanneer we de hoek om draaien naar de kerk zien we veel steigermateriaal staan en zien we steigerbouwers de toren in de steigers zetten. Ik moet even wat teleurstelling verwerken. De laatste dag zal geen stille dag worden. Na de eerste teleurstelling zet ik de knop om en besluit ik niet aan een vierde prent te beginnen maar om me te richten op de presentatie voor vanavond.
Stilte, werken vanuit stilte was een belangrijk uitgangspunt in dit project. Ik heb gemerkt dat ik goed vanuit stilte kan werken, geen radio, geen muziek, in concentratie. Maar een kunstenaar die de stilte komt zoeken in Loppersum is misschien een minder goed idee. Want als er iets opviel de afgelopen weken, dan was het wel dat het in Loppersum overdag niet stil is. Natuurlijk zorgt de kerk voor een verstilling door de dikke muren, maar door de akoestiek van de kerk en de open ramen resoneert het geluid van buiten ook door in de kerk.
En vanaf buiten dringen constant bouw- en sloopgeluiden door. Alleen tijdens twee weken van de bouwvakantie was het stiller. Ik realiseer mij dat dit het dagelijks leven is in Loppersum, als gevolg van alle aardbevingsschade en versterkingsacties zitten deze mensen al vele jaren in het lawaai.
’s Avonds vraagt een dorpsbewoner mij hoe het werken in stilte bevallen is, ik antwoord hem dat volgens mij stilte in Loppersum niet bestaat. Hij geeft aan al tien jaar in deze bouwellende te zitten en dat het slopend is. Niet alleen de bouwactiviteiten en de onzekerheid over de aardbevingen maar vooral de ambtelijke rompslomp, de ongelijkheid en het papierwerk. En, dat het er altijd over gaat, ook nu weer, zegt hij tegen mij…
In de aanloop naar dit project en toen ik wist dat ik naar Loppersum mocht heb ik lang nagedacht of ik de aardbevingen door gaswinning in mijn werk moest verwerken. Uiteindelijk besloot ik me te richten op de schoonheid in plaats van de ellende. En na deze woorden van de bezoeker ben ik blij dat ik dat gedaan heb.
Schoonheid in gewone en ongewone dingen, de verwondering daarover, geeft mij houvast in moeilijke tijden. En ik merkte dat ook de inwoners van Loppersum hun kerk als een fijne en mooie kerk beschouwen, een plek waar ze zich veilig voelen en schoonheid ervaren te midden van alles wat er in hun dorp gebeurd.
Mijn laatste en derde houtsnede heeft de naam “Ezelsrugbogen en kruisbloemen” gekregen. Ik vond deze bouwkundige termen in een oude omschrijving van de kerk. Op het hekwerk dat het koor omsluit hebben kruisbloemen gestaan op de beëindiging van de ezelsrugbogen, deze zijn tijdens de beeldenstorm echter gesneuveld en alleen bij de kolommen zie je nog hoe deze eruit hebben gezien. Met deze titel wil ik iets suggereren wat er niet meer is. De prent is opgebouwd uit drie drukgangen en twee houtplaten en is gedrukt met hele lichte kleuren om iets van de lichtheid van de kerk te tonen.
Ik kijk terug op een prachtig project, na zes zonnige woensdagen eindigde het op de laatste avond met onweer en een hoosbui. Het was een bijzondere ervaring, dank voor jullie bezoeken, het meelezen en de mooie gesprekken. Dank Monnikenwerk.nu en de mensen van de Petrus en Pauluskerk in Loppersum. Nu tijd voor vakantie.

Vandaag, woensdag, guts ik door aan de houtsnede van het koorhek. Alle raampjes van het glas in lood raam gaan eruit, een priegelklus waar veel concentratie voor nodig is. Daarna ga ik verder met de prent met de bomenrij. Hier guts ik het hele dak van de kerk weg, bijna alleen de bomen staan nog op de houtplaat.
Majestueus staan ze op een rij aan de Noordkant van de kerk, ze intrigeren mij al vanaf de eerste dag dat ik hier kwam. Deze grote treurbeuken met hun grillige takken tot bijna aan de aarde. Ze staan in twee rijen, als wakers over hun omgeving.
Inmiddels heb ik antwoord gekregen van de Historische vereniging Loppersum, over de bomen is helaas weinig bekend. Maar de laatste kerkhofgracht liep ongeveer waar nu de beuken staan. Volgens de koster is de grond er ook veel natter. De bomen zijn naar schatting zo'n 80 a 90 jaar oud. Geen oude laan dus, maar een oude gracht.
“De wakers”, dat wordt de naam van mijn prent, afgelopen weekend heb ik de 4e en laatste drukgang gedrukt. Morgen is het eindresultaat te zien, samen met het proces en de andere twee prenten.

Monnikenwerk dag 4,
Afgelopen woensdag was ik niet alleen aan het werk met mijn houtsnede van de Noordkant van de kerk, maar sprak ik ook bijna een uur lang met de predikant. Het werd een mooi gesprek over kunst, techniek, onze voorgangers en vooral over verwondering. Voor ons beide een drijfveer in ons werk. Daarom werd deze verwondering de rode draad in de dienst van afgelopen zondag. Mijn houtsneden en drijfveren werden vertaald naar woorden. Woorden die door de gemeente aandachtig werden gehoord. Hierdoor realiseerde ik mij dat mijn werk gaat over kijken, goed kijken, en vooral zien en veel minder over woorden.
Aansluitend bekeken de bezoekers de houtsneden die tot nu toe zijn ontstaan. In de overdenking benoemde de predikant mijn prent 'het hart dat je binnen laat'. En hoe hij het hart op de buitendeuren tot nu toe niet op deze manier had opgemerkt. Hoe zien met andere ogen iets nieuws toonde. 
Naast zien is in mijn werk ook voelen een belangrijk onderdeel. Allereerst op het moment van verwondering, iets raakt mij, spoort mij aan. En vervolgens tijdens het gutsen kijk en voel ik continue of ik genoeg heb weggesneden. Mijn vingertoppen tasten de snedes af op zoek naar rafelige randjes en diepte verschillen. Vegen de houtkrullen van de plaat.
Na afloop van de dienst gebeurde er iets moois, een ouder echtpaar verliet als laatste de kerk. Bij de deur bleven ze staan en pakte mevrouw de hand van haar man en liet hem het hart op de deur voelen. Ik zag zijn hand zoekend over de vorm gaan, met zijn vingers tastte hij het hart af. Het gebaar raakte mij, voelen en zien samen.

Er zit een liedje in mijn hoofd; “Maar wanneer begint dat later dan?” Het blijft zich herhalen in mijn hoofd. Wanneer ik door de kerk loop valt mijn blik op het liedbord. Lied 605 is hier als laatste gezongen. Ik loop naar de kast met liedboeken en sla een boek open bij lied 605.
Daar staat het antwoord: “De toekomst is al gaande.”
Vandaag is het stil, sloopgeluiden zijn verstomd, geen spelende kinderen en zelfs de insecten in de kerk zijn stil. Wanneer een mevrouw op slippers de kerk binnen komt maakt dat een oorverdovend geluid.
Vandaag heb ik de gevel van de kerk weg gegutst uit mijn houtsnede van de bomenrij aan de Noordzijde. Deze week heb ik de eerste drukgang gedrukt en nu kan ik de kerk stukje bij beetje wegsnijden voor de volgende drukgang. Ook ben ik begonnen met het ontwerp van de derde houtsnede. Aan het einde van de dag volgden mooie gesprekken met de bezoekers, niet alleen over het werk en het proces maar ook over wat de stilte mij brengt en waarom ik bereid ben om daar elke woensdag 4 uur voor te reizen. Bijzonder daarbij is dat de onderwerpen die ik gekozen heb voor mijn prenten, bij veel regelmatige bezoekers van de kerk nog niet eerder zo waren opgemerkt. En dat vind ik een cadeautje, dat je in iets dat je goed kent, iets nieuws mag ontdekken.

Vorige week schreef ik al over de verschillende ambachtslieden die hun sporen hebben achtergelaten in de kerk. Eén van de mooiste details vind ik het deurbeslag van de buitendeuren. Op elke buitendeur van de kerk in Loppersum zit een hartvorm waar een ring aan hangt. Een hart dat je binnenlaat.
Ik wil voor dit project verschillende houtsneden maken die samen een serie vormen. Daarbij maak ik gebruik van een beperkt kleurpalet, twee tot drie kleuren, met kleuren uit de kerk. De eerste houtsnede uit de serie is het hartvormig deurbeslag geworden. Hiervoor heb ik twee houtplaten uitgesneden en gedrukt met oranje/rood en daaroverheen een blauw/grijze kleur.
Ondertussen werk ik door aan de houtsnede van de bomenrij aan de Noordkant van de kerk. Op zoek naar de oorsprong van die bomen ben ik nog niet verder gekomen, bij navraag blijken mensen uit de omgeving deze bomen tot nu toe niet als een laan of pad te hebben gezien. Dus die vraag blijft nog even open.

De eerste dag van Monnikenwerk, het gutsen aan mijn houtsneden is begonnen. Zittend in de broederkapel, de gutsen rusten even op het tafelblad, kijk ik om mij heen. Ik realiseer mij dat vele handen en ambachtslieden mij zijn voorgegaan. In de kerk zijn veel gesneden versieringen en ornamenten te vinden. Van de Heerenbank achter mij tot aan de kapitelen aan het plafond. Maar ook de handen van de schilders van de plafondschilderingen, de timmermannen die de tafels, banken en kansel maakten, de smeden die het bijzondere hang- en sluitwerk vervaardigden. Zoveel vakmanschap in een kerk vol herinneringen, tekens & boodschappen. En al deze handen uit het verleden samen maken de kerk tot wat deze nu is. Eén geheel waarin je de geschiedenis kunt aflezen aan de hand van bouwstijlen en littekens.
Werken in stilte, iets wat in mijn eigen atelier lastig is omdat daar een drukke weg langs loopt lukt hier verrassend goed. De bouw- en sloopgeluiden van buiten dringen ook binnen door en lijken te echoën tussen de muren, maar ik hoor ook de ruisende bladeren van de bomen en het onophoudelijk fladderen van een vlinder die probeert dwars door het glas naar buiten te vliegen. Het klinkt bijna mechanisch maar ik kan haar niet helpen, ze zit te hoog in het koor. Wanneer ik in de consistorie een keukenkastje open op zoek naar koffie valt er een nachtvlinder op het aanrechtblad. Wanneer ik de naam opzoek van dit dier blijkt het een "huismoeder". Daar moet ik om glimlachen, een huismoeder in het huis van de vader.

30 juni 2022, de groene kathedraal
Vandaag reis ik met de trein naar Loppersum. Kennis maken met de Petrus- en Pauluskerk en met mijn contactpersoon. Ik ben vroeg, vanwege het warme weer ben ik eerder vertrokken, dat geeft me de tijd om een extra rondje om de kerk te lopen. Naast het machtige bouwwerk wordt mijn aandacht opnieuw getrokken door de bomenrij aan de Noordkant van de kerk. In april, toen ik hier ook even was, waren de grillige takken nog leeg en reikten ze naar de voorjaarsbloemen. Samen een duidelijke laan vormend. Nu glinstert de zon door het bladerdak, de bomen vormen een koele groene kathedraal naast de stenen kerk.
In de lucht het gekrijs van gierzwaluwen die rond de toren vliegen maar niet naar binnen gaan. Ik ga wel naar binnen. Ook in de kerk is het koel. Na een korte kennismaking blijf ik alleen achter. Langzaam neem ik de ruimte in mij op, mijn ogen glijden van detail naar detail. Om vervolgens uit te zoomen en het gebouw in zijn geheel op te nemen. Stil is het niet in de kerk, van buiten klinken sloopwerkzaamheden en de heg wordt gesnoeid. In de toren hoor je het harde tikken en slaan van de klok boven je hoofd. Maar ik hoor ook de vogels in de bomen rond de kerk en het naderende onweer. Zoveel te zien, zoveel te horen. Langzaam richting woensdag 13 juli, wordt vervolgd.